Docent Tosca van Erp onderzocht de impact van telefoongebruik in de klas

Tijdens de les een snap terugsturen of scrollen door TikTok. Het gebruik van telefoons in de klas leidt niet alleen af, het gaat ten koste van het leerresultaat. Daarom zijn telefoons vanaf 1 januari 2024 niet meer welkom in middelbare schoolklassen. En volgend schooljaar geldt op basisscholen hetzelfde. Maar hoe zit het met het mbo? Tosca van Erp, docent Communicatieve vaardigheden, onderzocht wat telefoongebruik nu echt doet met studenten en kwam tot interessante inzichten. 

Tosca heeft een achtergrond in de verslavingszorg en twee zoons die raakvlakken hebben met het thema. Haar afstudeeronderzoek was daarom ook de perfecte aanleiding om zichzelf verder in het onderwerp te verdiepen. “Mijn zoon in de Yes We Can kliniek vertelt regelmatig verhalen over jongeren in de kliniek met een telefoonverslaving. Dan vraag ik me af waar we mee bezig zijn. Wij zijn er als docenten dan toch ook onderdeel van? Dat moet en kan anders.” 

Studenten bewust maken van hun telefoongebruik 

“Ik onderzocht of wij het gedrag van studenten kunnen beïnvloeden om ze bewust te maken van hun eigen executieve functies en de noodzaak in de lessen. Dit wilde ik doen aan de hand van drie interventies. Per interventie vulden studenten een formulier in met vragen over hun gedrag en hoe goed ze verwachten alle lesstof mee te krijgen. Het formulier vulden ze voor en na de les in.” 

Eerste interventie 

“Bij de eerste interventie mochten studenten hun telefoon gebruiken zoals zij dachten dat ze hem mochten gebruiken. Studenten waren het met elkaar eens dat ze alle lesstof meekregen: ‘ik heb nergens last van Tosca’ of ‘ik heb echt alles meegekregen’.” 

Tweede interventie 

“Op een andere dag en een ander moment moesten de studenten hun telefoon op trillen of stilzetten en hem op de hoek van hun bureau leggen. De uitdaging? Je pakt je telefoon niet op als er iets oplicht.”  

Eerste reacties? “Studenten vonden het wel moeilijk om niet op je scherm te kijken terwijl ze zagen dat er een bericht binnenkwam.” 

Derde interventie 

Een week later legden studenten hun telefoon bij Tosca op het bureau. En zelfs Tosca had niet verwacht dat een aantal studenten afkickverschijnselen zouden krijgen. “Eén meisje kreeg na een kwartier al paniek. Ze bleef maar vragen om haar telefoon en de afspraak was dat dit voor één uur niet mocht. Ze schreef op het formulier na de les dat ze echt afkickverschijnselen had. Simpelweg omdat ze één lesuur niet op haar telefoon mocht kijken.” 

Ik heb ook nog een buurman 

Na drie interventies viel het de studenten op dat ze meer van de les meekregen wanneer de telefoon op het bureau van Tosca lag. Maar dat was niet het enige waar ze zich bewust van werden. “Ik had niet verwacht dat de impact zo groot zou zijn. Studenten werden zich veel bewuster van hun omgeving en merkten ineens op dat ze nog een buurman hadden en dat ze zagen hoe die reageerde. Op dat moment dacht ik van even serieus.” 

Telefoongebruik beïnvloedt het brein 

“Vanuit de literatuur vielen vooral de executieve functies mij op. Telefoongebruik zorgt dat iemand zich minder goed kan concentreren op taken. Het werkt verslavend en je kunt er zelfs afkickverschijnselen van krijgen. De literatuur was een bevestiging van wat ik in de praktijk al zag.”  

Tosca onderzocht waarom studenten het zo lastig vinden om hun mobiele telefoons in hun tas te laten tijdens de les. “Er zijn drie samenwerkende onderdelen bij overmatig en verslavend telefoongebruik: 

1. Trigger: notificaties. 
2. Routine: gewoonte van studenten en het blijven kijken.  
3. Beloning: bij het gebruik van de mobiele telefoon wordt het blijheidsstofje dopamine aangemaakt. Door de extra dopamine kun je bijna niet meer zonder de twee andere onderdelen. 

De oplossing is eigenlijk heel simpel. Haal je één van de drie onderdelen weg? Dan dring je de cirkel van overmatig telefoongebruik binnen het onderwijs weer terug.” 

Telefoons tijdens de les in de tas 

Dat de aantrekkingskracht van een mobiele telefoon groot is, dat was nu wel duidelijk. Dat maakte het voor Tosca makkelijker om aan de studenten te vragen om tijdens hun les de telefoon in hun tas te laten. “De trigger zit bij de meeste studenten in de broekzak. De broekzak trilt, een trigger wordt naar de hersenen gestuurd en het enige waar je aan denkt is wat komt er op dit moment binnen. Je kunt kiezen voor een tussenweg. Hierbij geef je ze een pauze van een paar minuten om hun meest dringende berichtjes te bekijken.” 

Ook met je klas aan de slag? 

Tosca roept ieder team op om stil te staan bij de vraag: wat is de pedagogische rol van de docent in combinatie met het telefoongebruik van een student tijdens de les?  

Voer de interventies met studenten uit, zodat je met studenten afspraken kunt maken over het telefoongebruik tijdens de les. “Je kunt de experimenten ook met collega’s doen om zelf bewust te worden.” 

Wil je meer weten over dit onderzoek naar het gebruik van mobiele telefoons in de klas? Of wil je zelf onderzoek doen in jouw klas en kun je hulp gebruiken? Neem contact op met Tosca van Erp of Practoraat Relationeel Werken.